Ważną rolę w dziejach Żmigrodu odgrywał handel i rzemiosło. Przez miasto wiódł szlak, którym kupcy z Krakowa i Sącza podróżowali na Ruś i Węgry i z powrotem. Miejscowa ludność pośredniczyła w tym handlu, dzięki czemu miejscowość rozwijała się a mieszkańcy bogacili. W mieści zaczęły powstawać instytucje i obiekty wspierające ten handel. Sklepy, piwnice, magazyny, karczmy czy domy zajezdne.
Murowany dom zajezdny, usytuowany został dłuższą elewacją wzdłuż ulicy Dukielskiej, a krótszymi , bocznymi elewacjami pomiędzy Rynkiem a ulicą Wałową. Pomimo wielu późniejszych przebudów zachował on układ wnętrz typowy dla ówczesnych zajazdów karpackich. Przypomina tym m. in. ratusz zajezdny w Jaśliskach, karczmę w Pilźnie, karczmę – zajazd w Kątach, czy zajazd w Sanoku. Ważną częścią każdego zajazdu była sień , czyli stajnia zajezdna, gdzie kupcy mogli spokojnie przetrzymywać konie i wozy z towarami. W Żmigrodzie możemy odnaleźć dwie takie sienie zajezdne połączone prostokątnym podwórzem z oryginalnym kamiennym brukiem.
W czasie konfederacji barskiej, 1768-1772 przez pewien czas przebywał w budynku Kazimierz Pułaski. Przed kamienicą stoi obecnie jego pomnik, wzniesiony z okazji 250 rocznicy konfederacji barskiej.
W 2006 roku budynek został wpisany do „rejestru zabytków województwa podkarpackiego”, a w 2007 roku jego właścicielem zostało Towarzystwo Miłośników Nowego Żmigrodu. Obecnie w budynku znajduje się Ośrodek Dokumentacji i Historii Ziemi Żmigrodzkiej z funkcją muzealno – ekspozycyjną. Muzeum zostało otwarte 2 lipca 2016 roku a założycielem jest Towarzystwo Miłośników Nowego Żmigrodu.
Historia budynku jest niezwykła ale to co udało się zgromadzić twórcom muzeum a szczególnie Jerzemu Dębcowi – dyrektorowi Ośrodka Kultury w Nowym Żmigrodzie, człowiekowi zaangażowanemu w życie kulturalne Nowego Żmigrodu od lat, musi budzić podziw i szacunek. Pan Jerzy troszczy się także o cmentarz żydowski w Nowym Żmigrodzie. Można o nim powiedzieć człowiek – instytucja. Za swoją działalność został uhonorowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Złotą Odznaką.
Pan dyrektor opowiada jakie ciekawe eksponaty można zobaczyć w muzeum.
W muzeum zgromadzono eksponaty nawiązujące do historii Nowego Żmigrodu oraz dziedzictwa kulturowego ludności zamieszkującej przez wieki nasz region. Zbiory podzielono tematycznie.
I i II wojna światowa
Okres I i II wojny światowej zapisał się wyjątkowo boleśnie na kartach historii Żmigrodu. Najwięcej śladów (amunicję, broń czy wyposażenie indywidualne żołnierzy) pozostawiły po sobie dwie operacje – bitwa gorlicka, jedna z największych bitew I wojny światowej oraz bitwa pancerna o Przełęcz Dukielską, operacja proszowsko-dukielska.
W muzeum można zobaczyć m.in. hełmy, naboje, łuski, monety, odznaczenia, stroje, obrazy i mapy.
Sala łemkowska
Wsie łemkowskie w większości już nie istnieją, ale pozostało wiele artefaktów, w tym przedmioty codziennego użytku. W tej sali obejrzeć można przedmioty, stroje oraz obrazy związane z życiem Łemków na naszym terenie.
Sala Konfederacji Barskiej
W tej sali można poznać historię Konfederacji Barskiej oraz zobaczyć ekspozycję jej poświęconą. Na ścianach wiszą portrety Kazimierza Pułaskiego, Karola Stanisława Radziwiłła oraz innych konfederatów, a także króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Można zobaczyć ekspozycję artefaktów z obozów i pól bitewnych konfederatów.
Sień zajazdowa
W sieni istnieje oryginalny zabytkowy bruk oraz kamienne ściany z XVIII w. Ustawiono tu ekspozycję poświęconą życiu codziennemu Pogórzan. Obejrzeć można narzędzia związane z pracą na roli oraz urządzenia do mielenia mąki, młynki do zboża, stuletni żłób oraz wiele innych eksponatów.
Znajduje się tu również kolekcja lamp kolejowych oraz tabliczek z parowozów z całej Polski i Europy.
Sala poświęcona historii Nowego Żmigrodu
To niezapomniane chwile uwiecznione na starych fotografiach i w dokumentach.
Na szczególną uwagę zasługuje kącik poświęcony bł. Władysławowi Findyszowi.
W naszym muzeum znajduje się maszyna do pisania, na której pracował błogosławiony, a w której pozostała kartka z napisem „nie bójcie się pisać i mówić prawdę”. Posiadamy również świadectwo ukończenia studiów, zaświadczenia o przyjęciu do pracy w szkole podstawowej i liceum. Przedstawiona jest także historia szkoły podstawowej w fotografii oraz poczet ludzi zasłużonych dla Nowego Żmigrodu z pamiątkami po nich. Czynimy starania o powiększenie tej kolekcji.
Sala edukacyjna
Na ścianach tej sali można obejrzeć historię Orła Białego - od jego wizerunku na denarach Bolesława Chrobrego do czasów współczesnych. Obok prezentujemy poczet książąt i królów polskich.
W sali znajdują się również eksponaty nawiązujące do średniowiecza – strój i uzbrojenie woja oraz rekonstrukcje m.in. tarczy i strzał z grotami z tamtego okresu. Zaciekawić również mogą znaleziska z okresu rzymskiego.
Sala poświęcona kulturze żydowskiej
W okresie międzywojennym 51% mieszkańców miasteczka stanowili Żydzi. Sala ta poświęcona jest historii mieszkańców Żmigrodu wyznania mojżeszowego. Można tu zobaczyć stroje żydowskie, fragmenty Tory oraz ekspozycję związaną z obrzędami i codziennym życiem. Większość eksponatów jest oryginalna. Są to jedne z najlepszych zbiorów muzealnych w Polsce. Duża zasługa w tym prezesa Stowarzyszenia Sztetl Dukla Jacka Koszczana.
Kuchnia i izba pogórzańska
W kuchni zgromadzono liczne eksponaty związane z wypiekiem chleba, m.in. stuletni piec z zapieckiem. Natomiast w izbie znajdują się stare meble pogórzańskie, a na ścianach zgromadzono zbiór obrazów religijnych.
Udało się zgromadzić 4600 eksponatów i muzeum poszerza nadal swoje zbiory.
Na miejscu można nabyć ciekawe pamiątki.
Pan Jerzy Dębiec serdecznie zaprasza a ja gorąco polecam.
Godziny otwarcia placówki:
poniedziałek – piątek: 10:00–16:00
sobota: 12:00–16:00
niedziela: 14:00–17:00.
Grupy zorganizowane: zgłoszenia tel. 606 953 872.
Ceny biletów: normalny: 7 zł, ulgowy: 5 zł, szkolny: 3 zł.